සොහොයුරෝ- ෂර්වුඩ් ඇන්ඩර්සන්

මම මගේ පිටිසරබද නිවහනේ සිටිමි. ඒ ඔක්තෝබර් මාසයේ අග හරියයි. වැස්ස ඇද හැලෙයි. මගේ නිවෙස පිටුපස කැලෑවකි.  නිවෙස ඉදිරිපසින් පාරක් දිවෙන අතර ඉන් ඔබ්බෙහි ඇත්තේ විවෘත කෙත්වතුය. මේ පළාතේ නූස් කඳු ඇති අතර එක්වරම ඒවා තැනිතලා බවට පත්වෙයි. තැනිතලා භූමියෙහි සැතපුම් විස්සක් පමණ එහායින් චිකාගෝ නම් සුවිසල් නගරය පිහිටා ඇත.

මේ වැසි දවසේ, මගේ නිවෙස ඉදිරිපිට පාර දෙපැත්තේ වැවුණු ගස්වල කොළ වැස්ස මෙන් බිම ඇද හැලෙයි. කහ, රතු සහ රන් පැහැති කොළ කෙලින්ම වේගයෙන් බිම පතිත වෙයි. වැස්ස සිත්පිත් නැති ආකාරයෙන් ඒවා බිම පතිත කරවන හෙයින් අවසන් වතාවට රන් පැහැයෙන් දිලි දිලී ‍පොළොවට පතිත වීමේ අවස්ථාව කොළවලට අහිමිය. ඔක්තෝබර් මාසයේදී මෙසේ පතිතවන කොළ තැනිතලාවලට ඉහළින් සුළ‍ඟේ ගසා ගෙන යා යුතුය. ඒවා ඉවත ගසා ගෙන යා යුත්තේ නර්තනයක යෙදෙමිනි.

ඊයේ උදෑසන පාන්දරින්ම අවදි වූ මම ඇවිදින්නට ගියෙමි. ඝනැති මීදුමක් වූ අතර මම එතුළ අතරමං වීමි. තැනිතලාව දෙසට ඇවිද ගිය මම පෙරළා කඳු වෙත පැමිණියෙමි. ගිය සෑම තැනෙකම මීදුම පවුරක් පරිද්දෙන් මා ඉදිරිපිට නැගුණේය. මීදුම මැදින් එක්වරම අස්වාභාවික ලෙස ගස් මතු වූයේ මැදියම් රැයේ නගරයේ වීදියක ඇති වීදි පහනක ආලෝක කවය වෙත අඳුරෙන් මතුවූ මිනිසුන් එක්වරම පැමිණියාක් මෙනි. ඉහළින්, දිවා ආලෝකය සෙමෙන් මීදුම විනිවිද එන්නට පටන් ගෙන තිබිණි. මීදුම ඉවත් වූයේ මන්දගාමීවය. තුරු මුදුන් සෙමෙන් සැලිණි. ගස් යට වූ මීදුම ඝනැතිද දම්පැහැතිද විය. එය කම්හල් නගරයක වීදිවල පැතිර පවතින දුම මෙන් වූයේය.

මීදුම මැදින් මහලු මිනිසෙක් මා කරා ආවේය. මම ඔහු හොඳින් දනිමි. මෙහි වසන මිනිස්සු ඔහු උමතු යැයි කියති. “ මිනිහගෙ මොළේ හොඳ නෑ,” ඔවුහු කියති. ඈත කැලයේ ඇති කුඩා නිවෙසක තනිවම ජීවත් වන ඔහු කුඩා බල්ලෙකු නිතරම වඩාගෙන යයි. බොහෝ දිනවල උදෑසන ඇවිදින විට මට ඔහු මුණ ගැසී ඇති අතර තම සහෝදර සහෝදරියන්, නෑනා මස්සිනාවරුන්, නැන්දා මාමාවරුන් වන මිනිසුන් ගැහැනුන් ගැන ඔහු මට කියා ඇත. මෙය මනස අවුල් කරවයි. තමා අසළ  සිටින මිනිසුන් ගැහැනුන් වෙත සමීප වීමට නොහැකි බැවින් පුවත්පතකින් නමක් අහුලා ගන්නා ඔහු එය සමග මනසින්  ක්‍රීඩා කරයි. කොක්ස් නමැත්තා තමාගේ මස්සිනා කෙනෙකැයි එක්තරා උදෑසනක ඔහු මා සමග කීවේය. මා මෙය ලියන මොහොත වන විට ඒ කොක්ස් නමැත්තා ජනාධිපතිවරණයට තරග කරයි.  තවත් උදෑසනක ඔහු මා සමග කීවේ කරූසෝ නමැති ගායකයා ආවාහ කොට ගෙන සිටියේ ඔහුගේ නෑනා බවයි. “ ඒ මගේ නෝනගේ නංගී,” කුඩා බල්ලා තුරුලු කරගෙන ඔහු කීවේය. ඔහුගේ අළුවන් තෙත්බරිත දෑස මා දෙස ආයචනාත්මක ලෙස බලා සිටියේය. මා එය විශ්වාස කරනු දකින්නට ඔහුට ඇවැසි විය. “ මගේ නෝනා හරිම ලස්සණ කෙට්ටු කෙල්ලක්,” ඔහු පැවසීය. “ අපි ජීවත් වුණේ විශාල ගෙදරක. උදේට අපි අත් අල්ලාගෙන ඇවිද්දා. දැන් එයාගේ නංගි කරූසෝ කියන ගායකයාව බැඳලා. කරූසෝ දැන් අපේ පවුලෙ කෙනෙක්.”

කවුරුන් හෝ පැවසූ පරිදි මේ මහල්ලා කිසි දිනෙක විවාහ වූයෙක් නොවේ. මම ඉවත හැරී යන්නට ගියෙමි. සැප්තැම්බර් මාසයේ මුල් හරියේ දිනෙක එක් උදෑසනක සිය නිවෙස අසළින් දිවෙන පාරේ පසෙක ගසක් යට හිඳගෙන සිටින ඔහු මට හමුවිය. මට බුරා හැලුණු බල්ලා දිවගොස් ඔහු‍ගේ දෑතෙහි සැඟව ගත්තේය. නිළියක සමග පැවැත්වූ හාදකමක් හේතුවෙන් සිය බිරිය සමග ප්‍රශ්නයකට මැදිවූ කෝටිපතියෙකුගේ කතාවෙන් ඒ දිනවල චිකාගෝ නුවර පුවත්පත් පිරී තිබිණි. ඒ නිළිය තමාගේ සොහොයුරියකැයි මහල්ලා මට කීවේය. ඔහුට වයස අවුරුදු හැටක් සහ පුවත්පත්වල සඳහන් වූ නිළියගේ වයස අවුරුදු විස්සක් වුවද ඔහු ඔවුන් එක්ව ගත කළ ළමා කාලය ගැන කතා කළේය. “ මේ දැන් අපි දිහා බලපුවම එහෙම නොපෙනුණත් ඒ කාලෙ අපි දුප්පත්,” ඔහු කීවේය. “ ඒක ඇත්ත. අපි ජීවත් වුණේ කඳු බෑවුමක හදාපු පුංචි ගෙදරක. එක පාරක් තද කුණාටුවක් ඇති වෙච්ච දවසක හුළඟට අපේ ‍ගේ ගහගෙන යන්නම ගියා. අප්පේ හුළඟ හමාපු තරමක් ! අ‍පේ තාත්තා වඩුවෙක්. උන්දෑ අනුන්ගේ ගෙවල් හයියට හැදුවට අපේ ගෙදර හයියට හදලා තිබුණේ නෑ.” ඔහු ශෝකයෙන් යුතුව හිස සෙලවූයේය. “ අන්තිමට ‍මගේ නංගී අමාරුවේ වැටුණා. අපේ ගෙදර හයියට හදලා තිබුණේ නෑ.” මා එතැනින් නික්ම ඇවිද යත්ම ඔහු පැවසීය.

********

අපගේ ගම්මානයට සෑම උදෑසනකම බෙදා හරිනු ලබන චිකාගෝ පුවත්පත් මාසයක් දෙකක් යනතුරු එක්තරා මිනීමැරුමක විස්තරවලින් පිරී තිබිණි. චිකාගෝ නුවර එක් මිනිසෙකු සිය බිරිය මරා දමා තිබුණු අතර එම මිනීමැරුමට හේතුවක් තිබෙන බවක් ‍නොපෙනුණි. ඒ කතාව මීට සමාන යමකි:

දැනට නඩු විභාගයට මුහුණ දෙමින් සිටින, නිසැකවම එල්ලා මරන්නට නියම වනු ඇති ඒ මිනිසා පාපැදි කම්හලක ෆෝමන්වරයෙකු වූ අතර සිය බිරියද ඇගේ මවද සමග තිස් දෙවැනි වීදියේ වූ මහල් නිවාසයක ජීවත් විය. තමා සේවය කළ කම්හලේ කාර්යාලයේ වැඩ කළ තරුණියකට ඔහු ආදරය කළේය. අයෝවා පෙදෙසේ නගරයක සිට පැමිණි ඇය මුලින්ම චිකාගෝ නුවරට පැමිණි කාලයේ සිය නැන්දා කෙනෙකු සමග ජීවත් වූවාය. පසු කලෙක නැන්දණිය මිය ගියාය. අළුවන් දෙනෙතක් ඇති, දැවැන්ත සිරුරැති දරදඬු පෙනුමෙන් යුක්ත මිනිසෙකු වූ ෆෝමන්වරයාට පෙනුණේ මෙලොව සිටින රූමත්ම කාන්තාව ඇය බවයි. කම්හලේ එක් කොණක් පිටතට නෙරා යාමෙන් සෑදුණු ස්ථානයක ජනේලයක් අසළ ඇයගේ මේසය විය. ඊට පහතින් වූ වැඩපොළේ  ජනේලයක් අසළ ෆෝමන්වරයාගේ මේසය තිබිණි. තමාගේ අං‍ශයේ සෑම කම්කරුවෙකු විසින්ම කරන ලද වැඩවල වාර්තා සකස් කරමින් ඔහු සිය මේසය අසළ වාඩි වී සිටියේය. ඔහු සිය කාර්යයෙන් හිස නගා බලන විට ඇය තම මේසයෙහි හිඳගෙන වැඩ කරන සැටි ‍දුටුවේය. ඇය අසාමාන්‍ය ලෙස සුන්දරය යන අදහස ඔහුගේ හිසට ඇතුළු විය. ඇය වෙත ළඟා වීමට හෝ ඇයගේ ආදරය දිනා ගැනීමට ඔහු කල්පනා නොකළේය.  යමෙකු තාරකාවක් දෙස බලන ලෙස හෝ ඔක්තෝබර් මාසයේදී ගස්වල කොළ රතු සහ කහ රන් පැහැයට හැරුණු විට මිටි කඳුවලින් හෙබි පිටිසරබද භූමිභාගයක් දෙස බලන ලෙස ඔහු ඇය දෙස බලා සිටියේය. “ඈ පිවිතුරු, නොඉඳුල් වස්තුවක්,” ඔහු කල්පනා කළේය. “ ජනේලය අසළ වාඩි වී වැඩ කරන අතරතුර ඈ මොනවා ගැන සිතමින් සිටිනවා විය හැකිද?”

සිය කල්පනා ලෝකයේදී ඔහු අයෝවාහි සිට පැමිණි මේ තරුණිය තිස් දෙවැනි වීදියේ පිහිටි තම තට්ටු නිවහන වෙතද සිය බිරියගේ සහ නැන්දණියගේ අභිමුවටද රැගෙන ගියේය.  මුළු දවස තිස්සේම කම්හලේදීත් වැඩ නිමවී ගිය පසු නිවහනේදීත් ඇගේ රුව ඔහු සිය මනසේ රඳවා ගෙන සිටියේය.  සිය තට්ටු නිවහනේ ජනේලය අසළ සිට ගෙන ඔහු ඉලිනොයි දුම්රිය මාර්ගයේ රේල් පීලි දෙසද ඉන් ඔබ්බෙහි වූ විල දෙසද බලන කල තරුණියද ඔහු පසෙකින් සිටගෙන සිටියාය.  පහළ මාර්ගයෙහි කාන්තාවන් ඇවිද ගිය අතර ඒ සෑම කාන්තාවක් තුළම ඔහු අයෝවාහි සිට පැමිණි තරුණියගේ යම් අංග ලක්ෂණයක් දුටුවේය. එක් කාන්තාවක් ඒ තරුණිය මෙන් ඇවිද ගිය අතර තව එකියක් ඇය සිහි ගන්වන ආකාරයේ හස්ත මුද්‍රාවක් පෑවාය. ඔහුගේ බිරිය සහ නැන්දණිය හැරුණු කල ඔහු දුටු සියලුම කාන්තාවන් ඔහුගේ මනසේ විසූ තරුණියට සමාන විය.

ඔහුගේ නි‍වෙසේ හුන් කාන්තාවෝ දෙදෙන ඔහු ප්‍රහේළිකාවකට පත්කොට වික්ෂිප්තභාවයට පමුණුවාලූහ. හදිසියේම ඔවුහු ආදරය නොහිතෙන සාමාන්‍ය වස්තූන් බවට පත් වූහ. විශේෂයෙන්ම ඔහුගේ බිරිය සිය සිරුරට ඇලුණු අසාමාන්‍ය, විරූපී මස් වැදැල්ලක් ලෙස ඔහුට පෙනිණි.

සවස වැඩ නිමවීමෙන් පසුව නිවෙසට ගිය ඔහු තමාට සුපුරුදු තැන හිඳගෙන රාත්‍රී ආහාරය අනුභව කළේය. ෆෝමන්වරයා සාමාන්‍යයෙන් නිහඬ මිනිසෙකු බැවින් ඔහු කතාබහේ නොයෙදීම ගැන කිසිවෙක් සැලකිල්ලක් නොදැක්වූහ. රාත්‍රී ආහාරයෙන් පසුව ඔහු සිය බිරිය සමග චිත්‍රපටියක් බැලීමට ගියේය. ඔවුන්ට දරුවන් දෙදෙනෙකු වූ අතර ඔහුගේ බිරිය තවත් දරුවෙකු අපේක්ෂාවෙන් සිටියාය. පෙරළා තට්ටු නිවහනට පැමිණි ඔවුහු හිඳගත්හ. පියගැටපෙළවල් දෙකක් නැගීමෙන් ඕ වෙහෙසට පත්ව සිටියාය.  වෙහෙසෙන් කෙඳිරිගාමින් ඇය සිය මව අසලින් පුටුවක හිඳගෙන සිටියාය.

ඔහුගේ නැන්දණිය ඉතා යහපත් කාන්තාවක වූවා කිසිදු වැටුපක් නොලබා මෙහෙකාරියක ලෙස ගේ දොර සියලු වැඩපළ කළාය. සිය දියණියට චිත්‍රපටියක් බලන්නට යන්නට ඕනෑ වූ විට ඇය සිනාසී එසේ කරන ලෙස කීවාය. “ ඔයා යන්න. මට බෑ. මෙතන වාඩිවෙලා ඉන්න එක වැඩිය හොඳයි.” කී ඇය වාඩිවී පොතක් කියවන්නට වූවාය. අවුරුදු නවයේ පිරිමි ළමයා නැගිට සෙල්ලම් අශ්වයා පදින්නට ඕනෑ වී හැඬුවේය. නැන්දණිය ඔහු එහි රැගෙන ගියාය.

ෆෝමන්වරයා සහ ඔහුගේ බිරිය වැඩ නිමවී පැමිණි විට මේ වැඩිහිටියෝ තිදෙනා නින්දට යන්නට පෙර පැයක් දෙකක් නිහඬව හිඳගෙන සිටිති. මිනිස් පුවත්පතක් කිවයන බවක ඇඟවීය. ඔහු සිය දෑත දෙස බැලුවේය. ඒවා කෙතරම් හොඳින් සේදුවද පාපැදි රාමුවල වූ ග්‍රීස් ඔහුගේ නියපොතු යට අඳුරු පැල්ලම් ඉතිරි ‍කළේය. යතුරුලියනයේ යතුරුපුවරුව  මත නර්තනයේ යෙදෙන අයෝවා තරුණියගේ සුදු කඩිසර දෑත ඔහුට සිහිපත් විය. ඔහුට අපුලක්ද අපහසුබවක්ද දැනිණි.

ෆෝමන්වරයා තමන්ට ආදරය කරන බව දැනගත් කම්හලේ තරු‍ණිය ඒ සම්බන්ධයෙන් මඳක් උනන්දු වූවාය. සිය නැන්දණි‍ය මියගිය පසු ඕ වෙනම කුලී කාමරයක පදිංචියට ගිය අතර ඇයට සවස් වරුවේ කරන්නට කිසිදු කාර්යක් නොවීය. ෆෝමන්වරයා ඇයට වැදගැම්මකට නැති කෙනෙකු වුවද එක්තරා ආකාරයකින් ඇයට ඔහුගෙන් ප්‍රයෝජනයක් ගැනීමට පුළුවන. ඇයට ඔහු එක්තරා ආකාරයක සංකේතයක් බවට පත් වූයේය. ඇතැම් විටෙක ඇයගේ කාර්යාලයට එන ඔහු දොර අසල මඳ වේලාවක් සිටගෙන සිටියි.  ඔහුගේ විශාල දෑත කලු පැහැති ග්‍රීස්වලින් වැසී ඇත. ඇය ඔහු දෙස බැලුවද ඇය ඔහු නොදුටුවාය. ඇයගේ මනෝ ලෝකයෙහි එතැන සිටගෙන සිටියේ උස, හීන්දෑරි තරුණයෙකි. ඇයට පෙනුණු එකම දෙය වූයේ අසාමාන්‍ය ගින්නකින් දැවෙන්නට පටන්ගෙන ඇති ෆෝමන්වරයාගේ අළුවන් දෑස පමණෙකි.  ඒ දෑසින් පළවූයේ දැඩි ආශාවකි; නියාලු, භක්තිමත් ආශාවකි. එවන් දෑසක් සතු මිනිසෙකු ළඟ සිටින විට තමන්ට බියවීමට කිසිදු හේතුවක් නැති බව ඇයට දැනිණි.  

එවැනි පෙනුමක් දෑසෙහි රඳවාගත් ආදරවන්තයෙකු තමා ළඟට පැමිණීම ඇයට අවශ්‍ය විය.  ඉඳහිට, එනම් සති දෙකකට වරක්වත්, අවසන් කළ යුතු වැඩ ඇති බව අඟවමින් ඇය මඳක් රෑ බෝ වනතුරු කාර්යාලයේ රැඳී සිටියාය.  ෆෝමන්වරයාද කම්හලේ රැඳී සිටින සැටි ඇයට ජනේලයෙන් පෙනිණි. සියලු දෙනාම නික්ම ගිය පසු ඇයද සිය වැඩ නිමකර වීදියට පිළිපන්නාය. ඒ මොහොතේම ෆෝමන්වරයාද කම්හලේ දොරටුවෙන් පිටතට ආවේය.

ඇය ට්‍රෑම් රථයට ගොඩවන ස්ථානය දක්වා ගොඩනැගිලි පේළි හයක පමණ දුරක් ඔවුහු එක්ව වීදිය දිගේ ඇවිද ගෙන ගියහ‍. කම්හල පිහිටා තිබුනේ සවුත් චිකාගෝ නම් ස්ථානයෙහි වූ අතර ඔවුන් ඇවිදගෙන යත්ම සැන්දෑ කරුවල වැටෙන්නට පටන් ගත්තේය. පින්තාරු නොකළ ලෑලි ගෙවල් වීදිය දෙපැත්තේ විය. අපිරිසිදු මුහු‍ණුවලින් යුත් ළමයි කෑ කෝ ගසමින් දූවිලි වැකුණු පාර දිගේ දිව ගියෝය. ඔවුහු පාලමක් පසු කළහ. ගල්අඟුරු ගෙන යන බත්තල් දෙකක් අත්හැර දමනු ලැබ පහත වූ ඇළෙහි දිරා යමින් තිබිණි.

ඔහු බර අඩි තබමින් ඇය පසෙකින් ඇවිද්දේ සිය දෑත් සඟවා ගන්නට වෑයම් කරමිනි. කම්හලෙන් පිටවීමට ප්‍රථම හොඳින් අතුල්ලා පිරිසිදු කළද සිය දෑත බරැති අබලි ද්‍රව්‍ය කැබලි දෙකක් මෙන් සිය සිරුර දෙපසින් එල්ලා වැටෙන බව ඔහුට පෙනිණි. එක් ගිම්හාන ඍතුවක කිහිප වතාවක් පමණක් ඔවුන් මෙලෙස එක්ව ඇවිද ගොස් තිබිණි. “හරි ග්‍රීෂ්මයි,” ඔහු කීවේය. කාලගුණය ගැන හැරුණු විට වෙන කිසිදු දෙයක් සම්බන්ධයෙන් ඔහු ඇය හා කතා නොකළේය. “හරි ග්‍රීෂ්මයි. මං හිතන්නේ වහියි.” ඔහු කීවේය.

කවදා හෝ තමා වෙත පැමිණෙනු ඇති පෙම්වතා ගැන; උස සුදු තරුණයා ගැන, ඉඩම් හිමි ධනවතා ගැන ඇය සිහින මැව්වාය. ඇය පසෙකින් ඇවිද යන මේ කම්කරුවා ආදරය සම්බන්ධයෙන් ඇයගේ මනසෙහි වූ සංකල්පය සමග කිසිසේත් ගැළපුණේ නොවේ. ඇය ඔහු සමග ඇවිද ගියේත්, කිසිවෙකුගේ දෑසට නොපෙනී ඔහු සමග ඇවිද යන්නට අනෙක් අය පිටව යනතුරු කාර්යාලයේ රැඳී සිටියේත් ඔහුගේ දෑස නිසාය; ඔහුගේ දෑසෙහි වූ ආශාවෙන් පිරුණු එමෙන්ම නියාලු බවින් ඇය වෙත නැවුණු යමක් නිසාය. ඔහු අසලදී කිසිදු අන්තරායක් නොවුණු අතර එවැන්නක් නොතිබෙනුද ඇත. තමාට ඕනෑවට වඩා සමීප වීමට, තමා ඇල්ලීමට කිසිදා ඔහු උත්සාහ නොකළේය. ඔහු සමග සිටියදී ඇය ආරක්ෂිත විය.

සන්ධ්‍යා කාලයේදී සිය තට්ටු නිවහනේ විදුලි බුබුල යට ඔහු සිය බිරිය සහ නැන්දණිය සමග හිඳ ගෙන සිටියේය. යාබද කාම‍රයේ ඔහුගේ දරු දෙදෙනා නිදාගෙන සිටියෝය. ටික කලෙකින් ඔහුගේ බිරිය තව දරුවෙකු බිහිකරනු ඇත.  ඔහු සහ ඔහුගේ බිරිය චිත්‍රපටියක් නරඹා පැමිණ තිබූ අතර තව ටික‍ වේලාවකින් ඔවුන් නිදන්නට යනු ඇත.

ඇ‍ඳෙහි වැතිර නොනිදා කල්පනා කරමින් ඔහු සිටිනු ඇත. යාබද කාම‍රයේ නිදන නැන්දණිය ඔබ මොබ පෙරළීමෙන් ඇ‍ඳෙහි දුනු කිරි කිරි ගායි. ජීවිතය ඕනෑවට වඩා හුරුපුරුදු එකක් විය. උනන්දුවෙන් යුතුව යමක් අ‍පේක්ෂාවෙන් ඔහු නොනිදා වැතිර සිටියේය- එහෙත් කුමක් අපේක්ෂාවෙන්ද ?

අපේක්ෂා කරන්නට කිසිවක් නොවීය. එක් දරුවෙක් හඬන්නට විය. ඇ‍ඳෙන් නැගිට සෙල්ලම් අශ්වයා පදින්නට ඔහුට වුවමනාය. කිසිදු අසාමාන්‍ය හෝ ප්‍රියජනක දෙයක් සිදු නොවනු ඇත. එසේ සිදුවීමටද බැරිය. ජීවිතය ඕනෑවට වඩා හුරුපුරුදු එකක් විය‍. මේ තට්ටු නිවහන තුළ සිදුවන කිසිම දෙයක් කිසිම ආකාරයකින් ඔහු ප්‍රබෝධවත් කිරීමට සමත් නොවීය; ඔහුගේ බිරිය පවසන දේවල්, ඉඳහිට ඇය කෙරෙන් ප්‍රකාශවන උනන්දුවෙන් තොර ආල හැඟීම්, කිසිදු ගෙවීමක් නොලබා මෙහෙකාරියකගේ වැඩපළ කරන සිය නැන්දණියගේ යහපත්බව මේ කිසිවක් ඔහු ප්‍රබෝධවත් කිරීමට සමත් වූයේ නොවේ.

තට්ටු නිවහනේ විදුලි බුබුල යට වාඩිවී ඔහු පුවත්පතක් කියවන බව ඇඟවූයේය. එහෙත් සැබවින්ම ඔහු කල්පනා කරමින් සිටියේය. හෙතෙම සිය දෑත දෙස බැලීය. ඒවා විශාල හැඩයකින් තොර කම්කරුවෙකුගේ දෑත් විය.

අයෝවා සිට පැමිණි තරුණියගේ රුව කාමරයේ ඔබ මොබ සක්මන් කළේය. ඇයත් සමග තට්ටු නිවහනෙන් පිටවූ ඔහු නිහඬව සැතපුම් ගණනාවක් පාරවල් දිගේ ඇවිද්දේය. වචන ප්‍රකාශ කිරීමේ අවශ්‍යතාවක් නොවීය. ඔහු ඇයත් සමග මුහුදු තෙරද කඳු ශිඛරවලද ඇවිද්දේය. රාත්‍රිය පැහැදිලිද නිහඬද වූ අතර තාරකා දිලිසිණි. ඇයද තාරකාවක් විය. වචන ප්‍රකාශ කිරීමේ අවශ්‍යතාවක් නුවූයේය.

ඇගේ ‍දෑස තාරකා බඳු විය. ඇ‍යගේ දෙතොල සහන් එළියෙන් යාන්තමින් ආ‍ලෝකවත් වූ තැනිතලාව පරයා නැගුණු මෘදු කුඩා කඳු වැනි වූයේය. “ මට ඇය ලබා ගන්න බෑ. ඇය තාරකා වගේ බොහෝම ඈතයි ඉන්නේ,” ඔහු සිතුවේය.      “ඇය තාරකාවක් වගේ ලබාගන්න බැරි දෙයක්. ඒත් තාරකා වගේ නොවෙයි. ඇය හුස්ම ගන්නවා. ජීවත් වෙනවා. මට වගේම ඈටත් ආත්මයක් තියෙනවා.”

මීට සති හයකට පමණ උඩදී, එක්තරා සන්ධ්‍යා කාලයක, පාපැදි කම්හලක ෆෝමන්වරයෙකු ලෙස සේවය කළ මිනිසා සිය බිරිය මරා දැමූ අතර දැන් ඔහුට විරුද්ධව මිනීමැරුම් නඩුවක් විභාග වෙයි. සෑම දිනෙකම පුවත්පත් පිරී තිබුණේ මේ පුවතෙනි. මිනීමැරුම සිදු වූ දා සවස සුපුරුදු පරිදි ඔහු සිය බිරිය චිත්‍රපටියක් නරඹන්නට රැගෙන ගොස් තිබිණි. ඔවුහු රාත්‍රී නවයට පමණ පෙරළා නිවහනට එන්නට පටන් ගත්හ. ඔවුන්ගේ තට්ටු නිවහන පිහිටා තිබූ ගොඩනැගිල්ල අසල තිස් දෙවැනි වීදියේ එක් වංගුවකදී පටු වීදියකින් හදිසියේම මතුවූ මිනිස් රුවක් එසැණින්ම යළි ඒ පටු වීදියටම වැදිණි. සිය බිරිය මරා දැමීමේ අදහස ඔහුගේ ඔලුවට වැටෙන්නට ඇත්තේ මේ සිද්ධියෙනි.

තට්ටු නිවහන පිහිටා තිබූ ගොඩනැගිල්ලට සමීප වූ ඔවුහු බිම්මහලෙහි අඳුරු ශාලාවට ප්‍රවේශ වූහ. ඉන් අනතුරුව එක් ක්ෂණයකින් ඔහු සිය සාක්කුවෙන් පිහියක් එළියට ගත්තේ පැහැදිලිවම ඒ ගැන නොසිතාය. “ අර පටු වීදියට වැදුණු මිනිහා අප මරන්නට හිතාගෙන හිටියා නම්,” ඔහුට සිතිණි. පිහිතලය දිගහැරගෙන වේගයෙන් හැරු‍ණු ඔහු ඉන් සිය බිරියට ඇන්නේය. එක් වරක් දෙවරක්---- දොළොස් වතාවක් උමතුවෙන් මෙන් ඔහු ඇයට පිහියෙන් ඇන්නේය. විලාප හඬක් නැගිණි. ඉන් අනතුරුව ඔහුගේ බිරියගේ මළ සිරුර බිම පතිත විය.

බිම්මහලෙහි ගෑස් ආ‍‍ලෝකය දැල්වීම ගොඩනැගිල්ල පිරිසුදු කරන්නා විසින් අතපසු ‍කරනු ලැබ තිබිණි. පසුව, මිනීමැරුම කරන්නට තමාට හේතු කාරක වූයේ මෙසේ ගෑස් ආලෝකය නොදැල්වීමත්, අඳුරු මිනිස් රුවක් පටු වීදියකින් මතුව යළි එය වෙත පළායාමත් බව ෆෝමන්වරයා තීරණය කළේය. “ගෑස් ආලෝකය දල්වලා තිබුණා නම් මම කවදාවත් එහෙම දෙයක් කරන්නේ නෑ,” ඔහු තමාටම කියා ගත්තේය.

ඔහු කල්පනා කරමින් බිම්මහල් ශාලාවෙහි සිටගෙන සිටියේය. ඇයගේ බිරිය මිය ගොස්ය. ඒ සමගම ඇගේ නූපන් දරුවාද මිය ගොස්ය. ඉහළින් වූ තට්ටු නිවහන්වල දොරවල් ඇරෙන හඬ ඇසිණි. මිනිත්තු කිහිපයක් යන තුරු කිසිවක් සිදු වූයේ නැත. සිය බිරිය සහ ඇගේ නූපන් දරුවා මිය ගොස් තිබුණා පමණය- එපමණය.

ඉක්මනින් සිතමින් ඔහු උඩ තට්ටුවට දිවුවේය. පිය ගැට පෙළෙහි පහළ කොටසේ තිබූ අන්ධකාරය තුළ ඔහු පිහිය යළි සිය සාක්කුවට දමා ගත්තේය. පසුව අනාවරණය වූ ආකාරයට ඔහුගේ දෑත්වලවත් ඇඳුම්වලවත් රුධිරය තැවරී තිබුණේ නැත. තැතිගැන්ම මඳක් පහවූ පසු  නානකාමරයට ගිය ඔහු පිහිය ප්‍රවේසමෙන් සේදුවේය. ඔහු සියලු දෙනාටම කීවේ එකම කතාවය. “ අපිව මගදී අල්ලා ගත්තා,” ඔහු පැහැදිලි කළේය. “ පටු වීදියකින් මතු වෙච්චි මිනිහෙක් මායි මගේ නෝනයි පිටිපස්සෙන් ගේ ළඟටම ආවා. ඒ මිනිහා පහළ ශාලාව ඇතුළටත් අපි පස්සෙන් ඇතුළු වුණා. කිසිම එළියක් තිබුණේ නෑ. ගොඩනැගිල්ල පිරිසිදු කරන මිනිහා ගෑස් එළිය පත්තු කරන එක අතපසු කරලා තිබුණා.”- ඉදින්, අන්ධකාරයේ සටනක් සිදු වී තිබූ අතර ඔහුගේ බිරිය මරා දමා තිබිණි. එය සිදු වූයේ කෙසේ දැයි කියන්නට ඔහුට නොහැකි විය. “කිසිම එළියක් තිබුණේ නෑ. ගොඩනැගිල්ල පිරිසිදු කරන මිනිහා ගෑස් එළිය පත්තු කරන එක අතපසු කරලා තිබුණා,” ඔහු දිගින් දිගටම කියන්නට විය.

දවසක් දෙකක් යනතුරුම ඔවුන් ඔහුගෙන් විශේෂයෙන් ප්‍රශ්න නොකළ බැවින් පිහිය වීසි කර දමන්නට ඔහුට කාලය ලැබිණි. දිගු වේලාවක් ඇවිද ගිය ඔහු පාලම යට ගල් අඟුරු බත්තල් දිරාපත්වමින් තිබුණු සවුත් චිකාගෝහි ගඟට පිහිය වීසි කළේය. පිවිතුරු මෙන්ම නොඉඳුල්, ලබා ගත් නොහැකි ඈතක විරාජමාන වූ, තාරකාවක් බඳු මෙන්ම තාරකාවක් බඳු නොවූ තරුණිය ට්‍රෑම් රථය නැවතුමට කැඳවාගෙන යෑමට ගිම්හා‍නයේ සැඳෑ කාලවල ඔහු ඇය සමග තරණය කළ පාලම තිබූ ගඟට ඔහු පිහිය වීසි කළේය.

ඉන් අනතුරුව ඔහු අත් අඩංගුවට ගනු ලැබූ අතර ඔහු සියල්ල පාපෝච්චාරණය කළේය. තමන් සිය බිරිය මැරුවේ මන්දැයි කියන්නට තමන් නොදන්නා බව කී ඔහු  කාර්යාලයේ සිටි තරුණිය සම්බන්ධයෙන් කිසිවක් නොකියන්නට ප්‍රවේසම් විය.  අපරාධයට හේතුව සොයන්නට පුවත්පත් උත්සාහ කළේය. ඒවා තවමත් ඒ උත්සාහය දරමින් සිටියි. ඇතැම් සන්ධ්‍යා කාලයක ඔහු ඇය හා ඇවිද යනු කිසිවෙකු දැක තිබූ අතර ඇයගේ නමද මේ සිදුවීම හා ගෑවී ඇගේ ඡායාරූපය පුවත්පත්වල පළ විණි. සිය ඡායාරූපය පුවත්පත්වල පළවීම සම්බන්ධයෙන් ඇය දැඩි ලෙස කෝපයට පත්වූයේ මේ මිනිසා සමග තමාගේ කිසිම සම්බන්ධයක් නුවූ බව ඔප්පු කරන්නට ඇයට හැකි වූ බැවිනි.

********

නගර සීමාවට ඔබ්බෙන් පිහිටි අපේ ගම්මානය වසාගෙන ඊයේ උදෑසන තද මීදුමක් පැතිරුණු අතර මම උදෑසනින්ම බොහෝ දුර ඇවිදින්නට ගියෙමි. පහත් බිම්වලින් පෙරළා පැමිණ කඳු දෙසට ඇවිද ගිය මට ඉතා පුදුම සහගත නෑදෑ පරපුරක් ඇති මහල්ලා මුණ ගැසිණි. කුඩා බල්ලා තුරුළු කරගෙන ඔහු ‍ටික වේලාවක් මා පසෙකින් ඇවිදගෙන ආවේය. අධික ශීතල කරණ කොට ගෙන බල්ලා කෙඳිරිගාන්නටත් වෙවුලන්නටත් පටන් ගත්තේය. මීදුම නිසා මහල්ලාගේ මුහුණ මට හරි හැටි නොපෙනිණි. මීදුම් වළා මැදින් එය ඉදිරියටත් පසුපසටත් චලනය විය. අපේ ගම්මානයට සෑම උදෑසනකම පැමිණි පුවත්පත්වල සඳහන් වූ, සිය බිරිය මරා දැමූ මිනිසා ගැන ඔහු කතා කරන්නට වූයේය. තමාත්, දැන් මිනීමරුවෙකු බවට පත්වී සිටින තම සහෝදරයාත් එක්ව වරක් ගෙවූ ජීවිතයක් ගැන දීර්ඝ කථාන්තරයකට මා පසෙකින් ඇවිදිමින් ඔහු අවතීර්ණ විය. “ ඒ මගේ මල්ලී.” ඔහු සිය හිස වනමින් යළි යළිත් කීවේ මා එය විශ්වාස නොකරතැයි සිතුවාක් මෙනි. ඔහු කියන කාරණාව තහවුරු කරන්නට ඔහුට වුවමනා විය. “ ඔය මිනීමැරුමට අහුවෙලා ඉන්න මල්ලියි මායි පොඩි කාලෙ ගෙව්වෙ එකට.” හෙතෙම යළිත් කතාව පටන් ගත්තේය. “අපේ තාත්තාගේ ‍ගෙදර අටුව පිටිපස්සේ අපි එකට සෙල්ලම් කළා. අපේ තාත්තා නැවක නැගලා යන්න ගියා. ඒ නිසා තමයි අපි දෙන්නගේ නම් වෙනස් වුණේ. මහත්තයට තේරෙනවා ඇතිනේ? අපි දෙන්නගෙ නම් දෙක වෙනස්. ඒත් අපි සහෝදරයෝ.අපි දෙන්නගෙම තාත්තා එක්කෙනෙක්. අපේ තාත්තාගේ ගෙදර අටුව පිටිපස්සේ අපි එකට සෙල්ලම් කළා. අපි පැය ගාණක් අටුවෙ පිදුරු ගොඩ උඩ වැතිරිලා ඉන්නවා‍‍. එතැන හරිම උණුසුම්.”

මීදුම තුළ මහල්ලාගේ සිහින් සිරුර ගැට සහිත කුඩා ගසක් බඳු තත්ත්වයකට පත් විය. ඉන් අනතුරුව එය අහසේ පාවෙන වස්තුවක් බවට පත් වූයේය. පෝරකයක එල්ලෙන සිරුරක් මෙන් එය පසුපසටත් ඉදිරියටත් පැද්දෙන්නට විය. ඔහුගේ තොල්වලින් මුමුණන කතාව විශ්වාස කරන ලෙස ඔහුගේ මුහුණ ආයාචනා කළේය. මගේ මනස තුළ, ගැහැනුන් හා මිනිසුන්ගේ ඥාති සබඳතා සියල්ල එකම අවුල් ජාලයක් බවට පත් විය.  සිය බිරිය මරා දැමූ මිනිසාගේ ආත්මය මා පසෙක සිටි කුඩා මහල්ලාගේ සිරුර වෙත පැමිණියේය.

නගරයේ අධිකරණයදී විනිශ්චයකාරවරයෙකු ඉදිරිපිට කියන්නට නොහැකි කතාවක් මා හා පවසන්නට එය දැඩි ප්‍රයත්නයක් දැරීය. මිනිස් වර්ගයාගේ හුදෙකලාබවෙහි සම්පූර්ණ කතාව, ප්‍රාප්ත කර ගත නුහුණු සුන්දරත්වයට ළඟා වන්නට දැරූ ප්‍රයත්නය, හුදෙකලාබවින් උමතුව බල්ලෙකු තුරුළු කරගෙන මීදුම පිරි උදෑසනක පිටිසරබද පළාතක පාරක් අද්දර සිටගෙන සිටි යමක් මුමුණන මහල්ලෙකුගේ තොල්වලින් ප්‍රකාශ වීමට යත්න දැරීය.

මහල්ලා කෙතරම් තදින් බල්ලා තුරුළු කරගෙන සිටියේද යත් ඌ වේදනාවෙන් කෙඳිරි ගාන්නට පටන් ගත්තේය. එක්තරා ආකාරයක කම්පනයක් ඔහුගේ සිරුර සොලවාලීය. ඔහුගේ ආත්මය සිරුරින් මිදී මීදුම මැදින් තැනිතලාව උඩින් නගරය වෙත, නගරයේ සිටින ගායකයා වෙත, දේශපාලනඥයා වෙත, කෝටිපතියා වෙත, මිනීමරුවා වෙත, සොහොයුරන් වෙත, මස්සිනාවරුන් වෙත, සොහොයුරියන් වෙත යන්නට දඟලන බවක් පෙනිණි. මහල්ලාගේ අභිලාෂයෙහි තීව්‍රබව කෙතරම් වැඩිවීද යත් අනුකම්පාවෙන් මගේ සිරුර වෙවුලන්නට පටන් ගත්තේය. ඔහුගේ දෑත කුඩා බල්ලාගේ සිරුර වටා කෙතරම් තදින් වෙලුණේද යත් ඌ වේදනාවෙන් කෑ ගැසීය. මම ඉදිරියට පැන ඔහුගේ දෑත බල්ලාගෙන් ඉවතට ඇද දැමීමි. බිම වැටුණු බල්ලා කෙඳිරි ගාමින් වැතිර සිටියේය.  ඌට තුවාල වී ඇති බවට සැකයක් නොවීය. සමහරවිට උගේ ඉල ඇට බිඳී ගොස් තිබෙන්නට හැකිය. මහල්ලා සිය දෙපා අසල බිම වැතිර සිටින බල්ලා දෙස බැලූයේ පාපැදි කම්හලේ ෆෝමන්වරයා තට්ටු නිවහන් ගොඩනැගිල්ලේ බිම්මහල් ශාලාවේදී සිය බිරියගේ මළසිරුර දෙස බැලූ ආකාරයෙනි.  “අපි සහෝදරයෝ,” ඔහු නැවතත් කීවේය. “ අපේ නම් වෙනස්. ඒත් අපි සහෝදරයෝ. මහත්තයට තේරෙනවා ඇතිනෙ? අපේ තාත්තා නැවක නැගලා යන්න ගියා.”

********

මම පිටිසරබද පිහිටි මගේ නිවෙසේ හිඳගෙන සිටිමි. වැස්ස ඇද හැලෙයි. එක්වරම මගේ දෙනෙත් ඉදිරිපිට නූස් කඳු අතුරුදන්ව ගොස් තැනිතලාවද තැනිතලාවෙන් ඔබ්බෙහි නගරයද මට පෙනෙයි. කැලෑවෙහි පිහිටි නිවෙසෙහි වසන මහල්ලා මීට පැයකට පෙර මගේ නිවෙස පසුකොට ඇවිද ගෙන ගියමුත් කුඩා බල්ලා ඔහු සමග නොවීය. ඇතැම්විට මීදුම තුළ අප කතා කරමින් සිටින අතරතුර ඔහු සිය සගයාගේ ප්‍රාණය සිරුරෙන් නිරුද්ධ කළා වන්නට පුළුවන. ඇතැම්විට ෆෝමන්වරයාගේ බිරිය සහ ඇයගේ නූපන් දරුවා මෙන් බල්ලාද දැන් මළවුන් අතර වන්නට පුළුවන. මගේ නිවෙස ඉදිරිපිට පාර දෙපැත්තේ වැවුණු ගස්වල කොළ වැස්ස මෙන් බිම ඇද හැලෙයි. කහ, රතු සහ රන් පැහැති කොළ කෙලින්ම වේගයෙන් බිම පතිත වෙයි. වැස්ස සිත්පිත් නැති ආකාරයෙන් ඒවා බිම පතිත කරවන හෙයින් අවසන් වතාවට රන් පැහැයෙන් දිලි දිලී ‍පොළොවට පතිත වීමේ අවස්ථාව කොළවලට අහිමිය. ඔක්තෝබර් මාසයේදී මෙසේ පතිතවන කොළ තැනිතලාවලට ඉහළින් සුළ‍ඟේ ගසා ගෙන යා යුතුය. ඒවා ඉවත ගසා ගෙන යා යුත්තේ නර්තනයක යෙදෙමිනි.

ෂර්වුඩ් ඇන්ඩර්සන් (1876-1941)